နိုဝင်ဘာ ၂၆ ရက် ၂၀၂၁

အာဖရိကကလာတဲ့ ကိုဗစ်မျိုးကွဲကို အစဥ်အလာ ဂရိအက္ခရာစဥ်အတိုင်း အယ်လ်ဖာ၊ ဒယ်လ်တာ၊ ဂမ်မာတွေ ပြီးတော့ ဆက်မသွားပဲ ရှီ ကိုပါကျော်ပြီး Omicron လို့ ပေးခဲ့ပါတယ်။ ရှီက တရုပ်သမ္မတနာမည်နဲ့ စာလုံးပေါင်းတူနေတာပါ။ Omicron မရောက်ခင် အများကြီး ရှိပေမယ့် ရှီအပါအဝင် အားလုံးကို ကျော်ပြီး ပေးသွားတာပါ။ တရုပ်ရဲ့ အကြံဉာဏ်မှ ဟုတ်ရဲ့လားလို့ စဥ်းစားစရာဖြစ်ပါတယ်။

အဲဒီမျိုးကွဲကို ဘော့ဆွာနာ၊ အစ္စရေးနဲ့ ဘယ်လ်ဂျီယံတို့မှာ တွေ့ရပြီး အရင်အယ်လ်ဖာနဲ့ ဒယ်လ်တာမျိုးကွဲတွေနဲ့စာရင် ပြန်လည်ကူးနိုင်ခြေ ပိုမြင့်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ သေဆုံးမှုနှုန်းနဲ့ ကာကွယ်ဆေးတွေရဲ့ သက်ရောက်မှုကတော့ သိရဖို့ စောသေးတာကြောင့် ကိုယ်ခံအားကို အမြင့်ဆုံးတင်ပြီး ကျန်းမာအောင် နေထိုင်တာကသာ အကောင်းဆုံးဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။ တရုပ်ကတော့ ရှန်ဟဲမြို့ကို လေယာဥ်တွေ ပေးမဝင်တော့ဘူးလို့ သိရပါတယ်။

ဘိုင်ဒန်အစိုးရကတော့ တောင်အာဖရိက၊ ဘော့ဆွာနာ၊ ဇင်ဘာဘွေ၊ နမီးဘီးယား၊ လီဆိုသို၊ အက်စ်ဝါတိနီ၊ မိုဇမ်ဘစ်ဂ်၊ မာလာဝီတို့က အမေရိကန်ကို ပြည်ဝင်ခွင့် ပိတ်ထားမယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ နယ်စပ်ကနေ နိုင်ငံပေါင်း ၁၆၀လောက်က ဥဒဟို ဝင်နေကြတာဆိုတော့ ဘိုင်ဒန်အစိုးရဆိုလိုတာက လေကြောင်းအဝင်ကို ပြောတာဖြစ်ဖို့များပါတယ်။ လေကြောင်းကတော့ မလာနဲ့၊ နယ်စပ်ကဝင်ရင် ဘာမှမစစ်ဖူးဆိုတာက ဘယ်လို လော့ဂျစ်နဲ့လဲဆိုတာ သူ့ထောက်ခံသူတွေက ဇွတ်ထောက်ခံဖို့ ဆင်ခြေ ရှာပြီးလောက်ပြီထင်ပါတယ်။

ဘိုင်ဒန်အစိုးရက အာဖရိကနိုင်ငံတချို့က လေကြောင်းအဝင် ပိတ်ကြောင်း မကြေငြာခင် နာရီအနည်းငယ်မှာ ဖောက်ချီက အဲဒီလို ခရီးသွားဝင်ခွင့်ပိတ်ဖို့ ဆုံးဖြတ်နိုင်လောက်အောင် လိုအပ်တဲ့ ဒေတာ အိမ်ဖြူမှာ မရှိဘူးလို့ ပြောထားတာပါ။ တချို့ကိစ္စတွေက ဒေတာရတဲ့အထိ စောင့်လို့မရဘူးဆိုတာတောင် မသိရင် ဒီရာထူးမှာ မရှိသင့်တော့ပါဘူး။

ဒီရက်ပိုင်းမှာ ပိတ်ရက်တွေနဲ့ဆိုတော့ အမေရိကန်တွေ သတင်းဘက် အာရုံမစိုက်နေချိန်မှာ ဘိုင်ဒန်အစိုးရက ရေနံနဲ့ ဓါတ်ငွေ့တူးဖော်ခွင့်တွေကို ပိုမိုတင်းကြပ်မယ့်အစီအစဥ်ကို ကနေ့ ထုတ်ပြန်လိုက်ပါတယ်။ တူးဖော်နိုင်မယ့် နေရာတွေကို လျော့ချ ကန့်သတ်မှာဖြစ်သလို လက်ရှိတူးဖော်နေတဲ့နေရာနဲ့ နီးနေရင်လည်း ခွင့်မပြုဘူးလို့ သိရပါတယ်။ တူးဖော်ခွင့်ပေးခကိုလည်း လက်ရှိ ၁၂.၅% ထက် တိုးမြှင့်မယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ အဲဒါက နှစ် ၁၀၀အတွင်းမှာ ပထမဆုံး တိုးတာဖြစ်ပါတယ်။ တွင်းသစ်တူးဖော်ပြီးတဲ့အခါ သန့်ရှင်းရေးလုပ်ဖို့ ထုတ်လုပ်သူတွေက ကြိုပေးရတဲ့ ဘွန်းပေးချေမှုတွေကိုလည်း တိုးမြှင့်ဦးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒါတွေကလည်း မတက်တာ ဆယ်စုနှစ်နဲ့ချီ ရှိခဲ့ပါပြီ။

တိုင်းပြည်မှာ ဆီဈေးမြင့်တာကို ကုစားဖို့ အိုပက်ကိုသွားပြီး ထုတ်လုပ်မှု တိုးခိုင်းခဲ့ပေမယ့် အိုပက်က မလိုက်လျောခဲ့ပါဘူး။ အဲဒီတော့ အရေးပေါ်အခြေအနေ အတွက် ထရမ့်လက်ထက်က ဝယ်ယူသိုလှောင်ခဲ့တဲ့ ရေနံစည် သန်း ၅၀ကို ထုတ်ရောင်းဖို့ စီစဥ်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒါကလည်း ရေရည်ခံမယ့် မဖြေမဟုတ်ပါဘူး။ အခုလိုအခြေအနေမှာ အခုလို တူးနိုင်တဲ့ နေရာကန့်သတ်တာနဲ့ တူးခတွေမြှင့်တာက တက်နေတဲ့ လောင်စာဈေးကို ကျဖို့ အထောက်အကူပြုမယ် မထင်ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့လည်း လက်ဝဲစွန်းတွေက အဲဒီလောက် ခွင့်ပြုတာကိုတောင် အပြစ်တင်နေကြပါသေးတယ်။

နယူးယောက်က အမတ်တဦးဖြစ်တဲ့ Pat Burke က အကြောင်းကြောင်းကြောင့် ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေး ထိုးမထားသူတွေမှာ ကိုဗစ်ဖြစ်လာခဲ့လျှင် ကျန်းမာရေးအာမခံကုမ္ပဏီတွေကို ကုသမှုစရိတ်ပေးဖို့ ငြင်းဆိုနိုင်တဲ့ ဥပဒေကြမ်းကို မိတ်ဆက်ပေးဖို့ ကြိုးစားနေပါတယ်။ အကြောက်တရား အားကြီးတာ (သို့) ကိုယ့်အာဏာတည်စေချင်တာကြောင့် ဆန့်ကျင်တဲ့သူတွေအပေါ် အမုန်းတွေဖြစ်၊ အမုန်းကနေ ရှိသမျှ အကုသိုလ်တွေ အကုန်ဝင်လာပါတော့တယ်။

ဘိုင်ဒန်တက်ခါစက ဗက်ဆင်းမန်ဒိတ် လုံးဝမလုပ်ပါဘူး၊ လုပ်လဲမလုပ်သင့်ပါဘူး၊ ပြည်သူတွေ ထိခိုက်ပါတယ်လို့ ဘိုင်ဒန့်ပြန်ဝန်ရော၊ ပလိုစီရော ဖောက်ချီရောက ခိုင်ခိုင်မာမာ ပြောခဲ့ကြတဲ့ အထောက်အထားတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။ သူတို့လူလိမ်တွေဆိုတာ ခုထိ မရှင်းသေးရင်တော့ နောက်လဲ ရှင်းရှင်းလင်းလင်းသိနိုင်တဲ့ အသိဉာဏ်မျိုး မရှိဘူးလို့ပဲ ယူရတော့မှာပါ။

မကြာသေးမီက ပြီးသွားတဲ့ နာမည်ကြီး အမှုနှစ်ခုဖြစ်တဲ့ လူဖြူကလေး Kyle Rittenhouse အမှုနဲ့ လူမည်းကလေး Ahmaud Arbery အမှုတွေမှာ လူတွေ သတိမထားမိတဲ့ သင်ခန်းစာအကြီးကြီး တခုရှိနေတယ်လို့ ဘေလ်ကလင်တန်ရဲ့ သူငယ်ချင်းလည်းဖြစ် သူ့ရဲ့ ဂါဗာနာကမ်ပိန်းကို ဦးဆောင်ခဲ့သူလည်းဖြစ်၊ အိမ်ဖြူရောက်တော့လည်း အကြံပေးဖြစ်ခဲ့တဲ့ ဒစ် မောရစ်စ်က ထောက်ပြသွားပါတယ်။ မောရစ်စ်က ထရမ့်ရွေးကောက်ပွဲဝင်မယ် ဆိုတော့ ထရမ့်ကို ဆက်သွယ်ပြီး ကမ်ပိန်းမှာ ကူညီပေးဖို့ ကမ်းလှမ်းခဲ့တဲ့အပြင် ထရမ့်အစိုးရရဲ့ ပြန်ဝန်အဖြစ်ပါ ထမ်းဆောင်ခဲ့သေးသူဖြစ်ပါတယ်။

သူထောက်ပြခဲ့တာကတော့ အမေရိကန်တရားရေးစနစ်က ဂျူရီတွေရဲ့ အရေးပါပုံဖြစ်ပါတယ်။ အမေရိကန်မှာ ရာဇဝတ်မှုတွေကို အမှုဖြစ်တဲ့ကောင်တီက အလှည့်ကျတဲ့ နိုင်ငံသားတွေ ပါဝင်တဲ့ ဂျူရီအဖွဲ့က အဆုံးအဖြတ်ပေးရပါတယ်။ အားလုံးသဘောတူမှသာ ဆုံးဖြတ်ချက်ချလို့ရတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် မလျှော်ဩဇာနဲ့ လွမ်းမိုးဖို့ ခက်ပါတယ်။ ယှဥ်ပြထားတာက ဗြိတိန်ကလွဲလို့ ဥရောပနိုင်ငံ တော်တော်များများမှာ ရာဇဝတ်မှုတွေနဲ့ပါတ်သက်ပြီး ဂျူရီစနစ် မသုံးကြဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။

ဥရောပမှာက သူလိုငါလို နိုင်ငံသားတွေအပေါ် ဆုံးဖြတ်ခွင့်ပေးလောက်တဲ့ ယုံကြည်မှု မရှိကြတဲ့အတွက် ဆုံးဖြတ်ပိုင်ခွင့် အာဏာကို တရားသူကြီးတွေအပေါ်မှာသာ ပုံအပ်ထားပြီး အဲဒီတရားသူကြီးတွေကလည်း ရှိရှိသမျှ အခြေအနေတွေနဲ့ ကြုံရရင် ဘယ်လိုလုပ်ရမယ်ဆိုပြီး အသေးစိတ် ပြဌာန်းထားတဲ့ ဥပဒေတွေ ပေါ်လစီတွေနဲ့ တင်းတင်းကျပ်ကျပ် ချည်နှောင်ထားခံရတာ ဖြစ်ပါတယ်။

အမေရိကန်က ဂျူရီစနစ် သုံးတဲ့အချိန်မှာ သူတို့ဆီမှာ အထက်က ခန့်အပ်ထားတဲ့ တရားသူကြီးတွေနဲ့ ရွေးကောက်ခံနိုင်ငံရေးသမားတွေအလိုကျ ဆုံးဖြတ်ရတာမျိုး ဖြစ်နေတာပါ။ ဥရောပကစနစ်က နပိုလီယံ ဘိုနာပတ်လက်ထက်က ထူထောင်ခဲ့တာဖြစ်ပြီး တရားသူကြီးက တည်ဆဲ့ ဥပဒေများကို အသုံးပြုကာ ဘယ်သူက အမှန်ကို ပြောတယ်လို့ ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ထုတ်ပြန်ရခြင်းနဲ့ ထောင်ဒဏ်သတ်မှတ်ခြင်း စတာတွေကို လုပ်ဆောင်ရပါတယ်။

အမေရိကန်ရဲ့ စနစ်က သာမာန်ပြည်သူတွေအပေါ် ယုံကြည်မှုကိုအခြေခံတဲ့အတွက် ဗြိတိန်ရဲ့ common law အစောဆုံးပိုင်းကလို ဖြစ်လိမ့်မယ်လို့လည်း သုံးသပ်သွားပါတယ်။ သူကိုးကားတဲ့ အမှုနှစ်ခုစလုံးမှာလည်း ဝုတ်ခ်လက်ဝဲစွန်းတွေက ဘယ်လိုအထောက်အထားကြီး ရှိနေပါစေ၊ သူတို့ဖြစ်စေချင်တာကိုပဲ မီဒီယာအားရော ခြိမ်းခြောက်မှုတွေနဲ့ပါ တွန်းခဲ့ကြပေမယ့် ဂျူရီတွေက အထောက်အထားတွေအပေါ်မှာသာ အခြေခံပြီး ဖြစ်သင့်တာကို ဖြစ်သင့်တဲ့အတိုင်းပဲ ဆုံးဖြတ်ပေးခဲ့ကြတာပါ။ မောရစ်စ်အဆိုအရ ဘယ်ဥရောပနိုင်ငံ ဘယ်လောက်ကောင်းတယ်ပြောပြော အမေရိကန်ရဲ့ ဂျူရီစနစ်နဲ့ မယှဥ်နိုင်ပါဘူးလို့ ဂုဏ်ယူစွာ ပြောကြားသွားပါတယ်။