ဇန်နဝါရီ ၂၂ ရက် ၂၀၂၂

၂၀၀၁ မတ်လဆိုရင် အာဖဂန်က ဘာမယံရပ်တော်မူဗုဒ္ဓဘုရားရုပ်ပွားတော်ကြီးနှစ်ဆူကို တာလီဘန်တွေ ဗုံးခွဲဖျက်ဆီးခဲ့တာ အနှစ် ၂၀ပြည့်တော့မှာပါ။ ဘာမယံရုပ်ပွားတော်တွေက ၂ဆူဖြစ်ပြီး ၁၂၅ပေမြင့်တဲ့ အရှေ့ဖက်ကအဆူကို ၅၇၀အေဒီမှာ ထွင်းထုခဲ့ပြီး ပေ၁၈၀မြင့်တဲ့ အနောက်ဖက်က အဆူကိုတော့ ၆၁၈အေဒီတုန်းက တောင်စောင်းက ကျောက်တောင်ထဲမှာ ထွင်းထားတာဖြစ်ပါတယ်။ ဆင်းတုတော်နားက စာတွေက ပါးရှန်းလူမျိုးစုထဲကတခုရဲ့ စာတွေဖြစ်ပါတယ်။​ အဲဒီစော်ကားဖျက်ဆီးမှုရဲ့ အနှစ် ၂၀ နှစ်ပတ်လည်အဖြစ် တရုပ်ပြည်မှာလည်း တိဗက်က ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော်တွေကို ဖျက်ဆီးခြင်းဖြင့် ဂုဏ်ပြုခဲ့ပါတယ်။

ဂါဇေးတိဘက်”ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ”ဒေသရဲ့ ဒရာဂိုကောင်တီမှာ ၉၉ပေမြင့်တဲ့ ရုပ်ပွားတော်ကြီးကို မြင့်လွန်းတယ်ဆိုတဲ့ အကြောင်းပြချက်နဲ့ တရုပ်အစိုးရက ဖျက်ဆီးခဲ့ပြီး မြင့်လွန်းတယ်ဆိုတဲ့ ရုပ်ပွားတော်တင်မက တိဘက်တွေ ဆုတောင်းရွတ်ဖတ်ရာမှာ အသုံးပြုတဲ့ ဘီးတွေကိုဖြုတ်ပစ်၊ အလံတွေမီးရှို့၊ ဘုန်းကြီးတွေကို ရိုက်နှက်ဖမ်းဆီးတာတွေ ၉ရက်ကြာပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။

ပိုယုတ်မာတယ်လို့ ပြောလို့ရမယ့်အချက်ကတော့ တရုပ်အစိုးရက တိဘက်တွေ အထွတ်အမြတ်ထားတဲ့ အရာတွေကို ဖျက်ဆီးနေစဥ်မှာ အနီးအနားမြို့ရွာတွေက တိဘက်တွေကို ခေါ်လာပြီး ကြည့်ခိုင်းထားတာပါ။ ဒါပေမဲ့ ဓါတ်ပုံ၊ ဗီဒီယိုရိုက်ခွင့်တော့ မပေးပါဘူး။ ရဲအင်အား အများကြီး သုံးထားပြီး ယန္တယားယဥ်ကြီးတွေနဲ့ ဖျက်ဆီးခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

တိဘက်က တရုပ်ပြည်မှာ ကွန်မြူနစ်တွေမကြီးစိုးခင်အထိ ကိုယ်ပိုင်ယဥ်ကျေးမှုရှိတဲ့ ရာဇဝင်မှာ အင်ပါယာအထိ ဖြစ်ခဲ့ဖူးတဲ့ အချုပ်အချာပိုင်နိုင်ငံတခုပါ။ တရုပ်ကွန်မြူနစ်တွေ သိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း တိဘက်ဒေသမှာ တရုပ်ဟန်လူမျိုးတွေနဲ့ တရုပ်မူဆလင်ဟွေလူမျိုးစုတွေကို အလုံးအရင်းနဲ့ ပြောင်းရွှေ့နေစေခဲ့ပါတယ်။ တိဘက်ကလေးတွေကိုတော့ မိဘတွေနဲ့ခွဲပြီး ကျောင်းအိပ်ကျောင်းစားလို အဆောင်တွေကို အတင်းအကြပ်ပို့ဆောင်ခဲ့ပြီး မိဘ၊ ဆရာ၊ ဆွေမျိုးတွေနဲ့ အဆက်ဖြတ်ထားခဲ့ပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် တိဘက်ကလေးတော်တော်များများက မိခင်ဘာသာစကား ယဥ်ကျေးမှုတို့နဲ့ အဆက်ပြတ်သလောက် ဖြစ်သွားခဲ့ပါတယ်။

အခုလိုဖျက်ဆီးရတဲ့ အကြောင်းရင်းကတော့ တိဘက်တွေက ကွန်မြူနစ်တွေဆီမှာ အညံ့ခံမယ့်အစား လွတ်လပ်ရေးအတွက် တိုက်ဖို့ စိတ်အားထက်သန်ကြတာကြောင့်လို့ ဆိုပါတယ်။ တိဘက်တွေက ဘေဂျင်းအိုလံပစ်ကို ဆန္ဒပြမယ့်ပုံရှိနေတာကြောင့် တရုပ်ကွန်မြူနစ်အစိုးရက ကြိုနှိမ်နှင်းထားတာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

အမေရိကန်က ဘီအယ်လ်အမ်ရဲ့ ရည်မှန်းချက်ကလည်း သမိုင်းမှတ်တမ်းဝင်ရုပ်တုတွေကို ဖျက်ဆီးမယ်၊ ဘာသာရေးတွေကို မူလီကြပ်မယ်၊ ကလေးတွေကို ဘရိန်းဝေါ့ရှ်လုပ်မယ်၊ မိဘတွေနဲ့ခွဲထားပြီး ဘုံလူ့အဖွဲ့အစည်းကို တည်ထောင်မယ်ဆိုတော့ အပေါ်ကဘူတာပဲ သွားဆိုက်တော့မှာပေါ့။ ဘီအယ်လ်အမ်က ဒီမိုကရက်တွေ ထောင်ပေးထားတဲ့ အဖွဲ့အစည်းဆိုတာ သက်သေပြစရာ မရှိသေးပေမယ့် အိုဘားမားလက်ထက်ကစ ရှေ့တန်းတင်လာတာရယ် သူတို့ကို အားပေးအားမြှောက်ပြုနေတာတွေက ဒီမိုကရက်တွေနဲ့ ဒီမိုကရက်နောက်မြှီးဆွဲတွေဆိုတော့ သိပ်စဥ်းစားစရာ မလိုဘူးထင်ပါတယ်။

ဖိုင်ဇာက ကာကွယ်ဆေးစမ်းသပ်နေစဥ်မှာ ထရမ့်အစိုးရနဲ့ ပညာရှင်တွေက လိုအပ်တာတွေ ဝိုင်းဝန်းကူညီခဲ့ကြတာမှာ အမေရိကန်အစိုးရက ကာကွယ်ဆေးထွက်လာရင် ဝယ်ဖို့ ၂ ဘီလီယံကို ကြိုပေးထားခဲ့ပါတယ်၊ စမ်းသပ်တုန်းအချိန် အကုန်အကျများတတ်တာကို ကာမိစေရန်ဖြစ်ပါတယ်။ ဆေးထွက်လာပြီး မကြာခင်မှာတောင် ဖိုင်ဇာရဲ့အမြတ်က ၁၅ဘီလီယံရှိနေပါပြီ။ ကမ္ဘာကို ဖြန့်တော့လည်း ပုံမှန်ကာကွယ်ဆေးတွေလို ဖြန့်တာမဟုတ်ပဲ ဒီဆေးထိုးလို့ ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် သူတို့တာဝန်မယူဘူးဆိုတာမျိုးနဲ့ ချည်နှောင်ပြီးမှ ရောင်းချဖို့ သဘောတူတာပါ။ တောင်အမေရိကက အကြီးဆုံး နှစ်နိုင်ငံဖြစ်တဲ့ အာဂျင်တီးနားနဲ့ ဘရာဇီး နှစ်နိုင်ငံစလုံးက ဖိုင်ဇာနဲ့ စာချုပ်မချုပ်ခဲ့ကြပါဘူး။

အာဂျင်တီးနားမှာ ကာကွယ်ဆေးအပါအဝင် နိုင်ငံခြားက သွင်းတဲ့ဆေးတွေမှာ အမှားအယွင်းရှိခဲ့ရင် ဖြစ်လာမယ့် တရားစွဲဆိုမှုတွေမှာ လျော်ကြေးပေးရမယ်ဆိုရင် ဆေးကုမ္ပဏီက တာဝန်ယူရမယ်ဆိုတဲ့ ဥပဒေရှိပါတယ်။ ဖိုင်ဇာက အဲဒီဥပဒေကို သဘောမတူတဲ့အတွက် ဆေးအရမ်းလိုချင်နေတဲ့ အာဂျင်တီးနားဖက်က တထစ်ချင်း လျော့ပေးခဲ့တာမှာ နိုင်ငံတကာအာမခံ ဝယ်ဖို့ဖိုင်ဇာကပြောတာကို သဘောတူပေးခဲ့တဲ့အထိ ပါပဲ။ ဇွန်လကစတဲ့ ညှိနှိုင်းမှုတွေက ဒီဇင်ဘာရောက်လာချိန်မှာ ဖိုင်ဇာဘက်က အာဂျင်တီးနားရဲ့ နိုင်ငံခြားငွေကြေးအရံ၊ စစ်အခြေစိုက်စခန်း၊ နိုင်ငံခြားသံရုံးအဆောက်အဦ စတာတွေကိုပါ အပေါင်တင်ဖို့အထိ တွန်းလာချိန်မှာတော့ အာဂျင်တီးနားက ဆက်လျော့မပေးတော့ပဲ ငြင်းဆန်ခဲ့ပါတယ်။

အမေရိကန်မှာလည်း အရေးပေါ်ထုတ်ရတဲ့ အခြေအနေဖြစ်တဲ့အတွက် အစိုးရက ဖိုင်ဇာနဲ့ မော်ဒါးနားကို တရားစွဲမှုမှ ကင်းလွတ်ခွင့် ပေးခဲ့ပါတယ်၊ ဒါပေမဲ့ အဲဒါက ပေါ့ဆမှုအပေါ်မှာ မဟုတ်ပဲ မတော်တဆဖြစ်ရတာတွေပေါ်မှာသာ အကျုံးဝင်တာဖြစ်ပါတယ်။

ကပ်ပိုးကာလ အစောပိုင်းမှာ ဆိုးဆိုးရွားရွား ပိုးဒဏ်ခံခဲ့ရတဲ့ ဘရာဇီးကိုတော့ ဖိုင်ဇာက ငွေရှိမှာ/ပေးနိုင်မှာ သေချာတဲ့ရံပုံငွေတရပ် ထူထောင်ထားပြီး နိုင်ငံခြားဘဏ်မှာ ထားထားဖို့ တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။ အဲဒါအပြင် ဆေးအရောင်းအဝယ် စာချုပ်မချုပ်ခင်မှာ ဖိုင်ဇာက အချက် ၅ချက် တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။ ၁။ ဘရာဇီးရဲ့ နိုင်ငံခြားက ပိုင်ဆိုင်မှုတွေအပေါ် အချုပ်အချာပိုင်ဆိုင်မှုကို စွန့်လွှတ်ဖို့ပါ။ ၂။ ဘရာဇီးရဲ့ ဥပဒေတွေက ဖိုင်ဇာအပေါ် သက်ရောက်ခြင်းမရှိစေရန်ဖြစ်ပါတယ်။ ၃။ ဖိုင်ဇာက ဆေးတွေပို့ဆောင်ရာမှာ ကြန့်ကြာမှုတွေ ရှိနိုင်တာကို သိရှိနားလည်ပါကြောင်းဆိုတာပါ။ ၄။ အဲဒီလို ကြန့်ကြာမှုတွေအတွက် ဖိုင်ဇာအပေါ် ပြစ်ဒဏ်မချဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ၅။ ဖိုင်ဇာကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေးက ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေအတွက် ဖိုင်ဇာကို တရားစွဲဆိုခြင်း၊ လျော်ကြေးတောင်းခံခြင်းများမှ ကင်းလွတ်ခွင့်ပြုဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဘရာဇီးအစိုးရကတော့ တင်စီးစော်ကားလွန်းတဲ့ တောင်းဆိုချက်တွေကို အလျော့မပေးခဲ့ပါဘူး။

အဲဒါတွေကို သတင်းထောက်လှမ်းရေးလုပ်သူတွေက ဖော်ထုတ်ထားတာဖြစ်ပြီး တခြားနိုင်ငံတွေကိုလည်း အခုလို အကြပ်ကိုင်တာတွေ ရှိခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။​ ဖိုင်ဇာရဲ့ စာချုပ်ပါတောင်းဆိုချက်တွေထဲမှာ ဖိုင်ဇာရဲ့ ဗက်ဆင်းနည်းပညာကို ခိုးယူခံခဲ့ရတယ်ဆိုရင် ဖြစ်တဲ့နိုင်ငံရဲ့အစိုးရက ဖိုင်ဇာဘက်ကနေ ခုခံကာကွယ်ပေးရမယ်လို့ ပါသလို ဖိုင်ဇာနဲ့ ညှိနှိုင်းမရလို့ မဝယ်ရတဲ့နိုင်ငံတွေက သူများလှူတဲ့ ဖိုင်ဇာဗက်ဆင်းကိုလည်း လက်မခံရဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။ လှူတာကို လက်ခံခဲ့ရင် ဖိုင်ဇာက ပြင်းထန်တဲ့ အရေးယူမှုများပြုလုပ်သွားမှာဖြစ်ပြီး တရားရေးကုန်ကျစရိတ်နဲ့ အလှူခံရရှိတဲ့ ဆေးမှန်သမျှရဲ့ တန်ဖိုးအပြည့်အဝကိုပါ ပေးလျော်ရမယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

မီဒီယာမှာ ပါဖို့ အခွင့်အလမ်းနည်းလို့ လူသိပ်မသိတဲ့နိုင်ငံတွေကိုထားဦး၊ အမေရိကန်မှာတောင် အစိုးရကိုယ်တိုင်က ဆေးထိုးဖို့ ပြည်သူလွတ်လပ်ခွင့်ကိုရော အခြေခံဥပဒေကိုပါ ဆန်ုကျင်ပြီး အတင်းထိုးခိုင်းနေတာကလည်း အကြပ်ကိုင်နည်းတမျိုးပါပဲ။ အမေရိကန်မှာလည်း ကပ်ပိုးကာကွယ်ဆေးရဲ့ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေကို ခံစားရသူတွေက တရားစွဲဖို့ ကြိုးစားတာတွေ အများကြီး ရှိပေမယ့် တရားမျှတမှုရရှိဖို့ အခွင့်အလမ်း သိပ်ရှိမနေပါဘူး။ ဒီသတင်းက အသစ်မဟုတ်ပေမယ့် သိသင့်တယ်ထင်လို့ တင်ပေးလိုက်တာပါ။ ဆေးကုမ္ပဏီကြီးတွေက တော်တော်ကြီးတဲ့နိုင်ငံတွေကိုတောင် ဘူလီလုပ်နိုင်တဲ့အခြေအနေကို သိထားစေချင်လို့ ဖြစ်ပါတယ်။